VİTAMİNLER

                                                                   VİTAMİNLER

Vitaminler, sağlıklı büyüme. gelişme ve yaşamın devamlılığı için gerekli organik moleküllerdir. Canlılık için vazgeçilmez olan protein, karbonhidrat ve lipit gibi moleküllerin bir çoğu canlılar tarafından yeterli ölçüde üretilirken vitaminler vücudun ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek kadar üretilmedikleri için besinlerden veya bazı sentetik kaynaklardan alınmalıdır. Vitaminlerin bazıları (K vitamini ve bazı B vitamini çeşitleri) bağırsak mikrobiyotası veya güneş ışığı (D vitamini) yardımıyla üretilebilir. Bu nedenle temel besin maddeleri olarak da adlandırılır.

Vitaminler protein, karbonhidrat, lipit ve nükleik asitler gibi biyolojik açıdan önemli diğer organik moleküllerden çeşitli yönleri ile farklıdır.Bu organik moleküller hücrelerin, dokuların ve organların yapısını oluştururken, vitaminler bu yapıların bir parçası olmak yerine vücudun çeşitli biyokimyasal reaksiyonlarını düzenler.Vitaminler sindirime uğramaz ve bunlarda enerji elde edilemez. Bunun yerine enerji üretiminde rol oynayan metabolik süreçlere aracılık ederek bu süreçlerin gerçekleşmesini kolaylaştırır hücrelerde görevlerini yerine getirmek için diğer organik moleküllere oranla daha az miktarda ihtiyaç duyulur.Çoğu vitamin yüksek sıcaklıktan, ışıktan, oksijen varlığından, asit ve bazdan etkilenerek bozunur.

Tüm organizmaların vitamin  gereksinimleri aynı değildir.Örneğin askorbik asit ( C vitamini) insanlar tarafından üretilmediği için vitamin olarak tanımlanırken diğer canlıların çoğu bu vitamini sentezleme yeteneğine sahiptir.

Vitaminler genellikle A, B, C gibi alfabenin seçilmiş harfleriyle isimlendirilir. Aynı zamanda niasin ve folik asit gibi kimyasal adlarıda bulunur.Vitamin terimi, belli bir vitaminle bağlantılı biyolojik aktivite gösteren bir dizi bileşiğide ifade edebilir. Örneğin A vitamini, 4 farklı karotenoid bileşik grubunu içerir. Benzer şekilde B vitaminide metabolik reaksiyonlarda görev alan enzimlerin çeşitli koenzimlerini içeren vitamin grubudur. Genel olarak öncül molekül (provitamin) olarak alınır ve vücutta enzimatik olarak değişikliklere uğrayarak aktif forumlarına dönüştürülür.

Vitaminler yağda çözünenler ve suda çözünenler olarak sınıflandırılır. Vitaminlerden A, D, E ve K yağ yapılı ve hidrofobik özellik taşırken C vitamini ve tüm B vitaminleri polar ve suda çözünebilir özellik taşır.

Yağda Çözünen Vitaminler

A vitamini, retinoidler ve karotenoidler olarak bilinen bileşiklerden oluşan bir vitamindir. Gözdeki görme pigmenti olan retinoidler, ışıgın algılanması sürecinde aktif olarak görev alır. A vitamini organizmanın bağışıklık yanıtını, cilt hücrelerinin büyümesine ve bölünmesini düzenler. Vücudu dış etkenlere karşı koruyan ve enfeksiyonları engelleyen mukozal sistemlerin korunmasına da yardımcı olur. A vitamini eksikliği, karanlıkta  görmede zorluk çekilmesi ile karakterize gece körlüğü, bağışıklık sistemi zayıflığı ve çeşitli cilt hastalıklarına sebep olur. A vitamini tereyağı, yumurta sarısı, bal kabağı, tatlı patates, lahana, havuç, ıspanak,kuru kayısı gibi birçok besinde bulunur. 

D vitamini,steroit yapısına sahip bir vitamindir. D vitamini güneş ışığındaki ultraviyole B (UVB) sayesinde inaktif formda deride sentezlenir.İnaktif D vitamini önce karaciğerde sonrada böbrekte bazı reaksiyonlardangeçerek aktif D vitamine dönüşür. Böbrekler aktif D vitamini ile bağırsaklarda kalsiyum ve fosfat taşınmasını arttırırken kemiklerin kendisi için gerekli mineralleri almasını sağlar.En iyi bilinen görevi, kalsiyum ve fosfor emilimini arttırarak kemiklerin ve dişlerin sağlıklı olmasını sağlamaktır. Bağışıklık sistemi fonksiyonlarını da düzenler.Yumurta sarısı, karaciğer, süt ve süt ürünlerinde fazlaca bulunur.

E vitamini,sekiz farklı bileşikten oluşan güçlü bir antioksidan vitamindir. Hücre zarını ve diğer yağ yapıdaki bileşenleri toksik bileşiklerin etkilerine karşı korur. Ay çekirdeği, badem, mango, kivi  avokado, yer fıstığı, badem yağı gibi besinler E vitamini bakımında zengin besinlerdir.

K vitamini,kanın pıhtılaşma faktörlerini aktive ederek kan kaybını önleyen ve kemiklere kalsiyumun bağlanmasını sağlayarak kemik yoğunluğunu arttıran lipit yapılı moleküllerdir.Sindirim sistemindeki bakteriler tarafından üretilir, fermente gıdalarda ve hayvansal ürünlerde bulunur. Yeşil yapraklı sebzeler, bitkisel yağlar, yumurta sarısı, kuru yemişler, süt ve süt ürünleri gibi besinlerde K vitamini bulunur.

Suda Çözünen Vitaminler

B vitamini,en fazla çeşidi olan ve suda çözünen vitamin grubudur.B vitamini grubundaki vitaminler kimyasal fizyolojik olarak birbiriyle ilişkili olmamasına rağmen hepsini en önemli ortak özelliği enerji verici olarak metabolik reaksiyonlardan görevli enzimlerin koenzim olarak görev alır ve enerji metabolizmasını düzenlenmesinde görevlidir.Vücut büyümesiyle gelişimi, sağlıklı cilt, sinirlerin ve kalbin düzgün çalışması ayrıca kırmızı kan hücresi oluşumu içinde gereklidir.Somon, kırmızı et,karaciğer,yumurta,süt, kabuklu deniz ürünleri,yeşil yapraklı sebzeler,meyveler,fındık,badem ve ayçiçeği tohumları gibi besinler B vitamini içerir.

C vitamini,aksorbik asit olarak da bilinen ve suda çözünen kuvvetli bir antioksidan moleküldür.Limon,potrakal,greyfurt gibi  narenciyeler ve kırmızı biber,yeşil biber,brokoli gibi sebzler C vitamini açısından zengindir.Cildin,bağ dokularını, kemiklerin ve dişlerin temel yapısal proteini olan kolajenin sentezinde görev alır.Enfeksiyonlara karşı vücudun savunmasını güçlendirir.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

SÖLENTERLER!!

ZİBZİBZİB👽